05 juni 2024: De lokale erfgoedsector gaat zijn eigen broek ophouden

Met lokale erfgoedinstellingen doel ik vooral op heemkundeverenigingen, streekarchieven, oudheidkamers en historische commissies. Ik ken een redelijk aantal van deze clubs van dichtbij en één ding hebben ze allemaal gemeen, ontbrekende of beperkte budgetten. Als ze geluk hebben kunnen ze structureel terugvallen op trouwe donateurs. Soms, maar steeds minder vaak, helpt de gemeente een handje. Maar linksom of rechtsom, ik ken er geen die ogenschijnlijk ruim bij kas zitten.

De laatste tijd loop ik daar een beetje op te “kauwen” omdat ik kansen zie. Ik ken het belang van erfgoedinformatie, dat het zeer populair is gelet op de vele initiatieven en reacties op sociale media. Dat mensen graag een mooie oude kaart of foto aan de wand willen en daar best voor willen betalen. De lokale erfgoedsector lijkt me de aangewezen partij om deze populariteit te verzilveren.

Je kunt je afvragen: waarom is erfgoedinformatie geen verdienmodel? Mijn antwoord op deze vraag is dat het zeker een verdienmodel is maar dat de lokale erfgoedsector deze nog niet heeft ontdekt of nog niet over de juiste instrumenten beschikt. Een betere vraag is daarom, waarom is erfgoedinformatie moeilijk te verkopen? Als je het van deze kant benadert worden een paar zaken snel duidelijk.

Als eerste moeten we af van de gewoonte dat veel erfgoed-gerelateerde media zoals oude foto’s, ansichtkaarten en video’s gratis en voor niets op de sociale media worden gezet. Bijna ieder dorp en iedere stad heeft wel een dergelijke “grabbelton” van alles wat met de lokale historie te maken heeft. Kijk eens naar het aantal “leden” van dergelijke kanalen, vaak vele duizenden. Dat is op zich natuurlijk prachtig, maar het heeft een keerzijde. Het overstraalt het werk van de lokale erfgoedinstellingen. Die hebben stuk voor stuk een gigantische schat aan historische informatie en kunnen er ook nog eens een echt verhaal bij vertellen. Gewoon van mens tot mens. Haal eens een kop koffie bij de lokale heemkundevereniging, oudheidkamer of historische commissie. Je weet niet wat je ziet en de kans is serieus aanwezig dat je daarna lid wordt van de club.

Gebruik sociale media dus gedoseerd en op een manier die het werk en de positie van de lokale erfgoedinstelling versterkt. Als je dat doet gaan er automatisch deuren open die eerder gesloten waren. Start bijvoorbeeld een webshop en ga boeken, foto’s en historische kaarten (uitgeven en) verkopen. Je hoeft maar een paar bestellingen per week te verwerken om een serieus bedrag per jaar te verdienen. Immers, het werk wordt bij de lokale erfgoedinstellingen voornamelijk gedaan door vrijwilligers. Dus concurreren met de commerciële sector is niet moeilijk.

Een andere voor de hand liggende manier om inkomsten te verwerven is het “verwennen” van donateurs of leden. Een online dorps- of stadsarchief zou je moeten zien als een collectie van een museum. Het merendeel van de collectie van een museum staat in het depot en hangt dus niet aan de muur.

Niemand die daarover klaagt, dus waarom zou je als heemkundevereniging, oudheidkamer of historische commissie op je eigen website alles gratis tentoonstellen. Stel dat je donateurs en leden als tegenprestatie een mogelijkheid geeft om het complete archief te bekijken, inclusief alles wat in het “depot” staat. Ik weet zeker dat dit een stevig aantal extra donateurs oplevert. Zeker als je op zorgvuldig gekozen plaatsen de mededeling “Om deze foto te zien moet u donateur worden!” durft te plaatsen. Zet als de spreekwoordelijke “kers op de taart” historische kaarten op Google-Maps en maak deze 'meesterwerken' ook exclusief beschikbaar voor donateurs en leden. Zet een 'embargo' van een jaar op het digitale 'clubblad' voor niet leden.

Het klinkt misschien onaardig, maar als je per jaar een paar tientjes vraagt voor een donateurschap of lidmaatschap staan ze in de rij. Zie het als onderdeel van de noodzakelijke professionalisering en het veiligstellen van de belangrijke maatschappelijke taak waarmee de stichting of vereniging belast is.

Er zijn nog andere kansen maar deze spelen meer in de marge en deze blog mag niet te lang worden. Bovenstaande klinkt misschien als druppel op de gloeiende plaat. Het zou kunnen, zeker op de korte termijn, maar als je het op lange termijn beschouwt is het geen gekke gedachte, erfgoedinformatie als verdienmodel. We leven in een globaliserende wereld waarin mensen toenemende interesse hebben in de eigen afkomst en cultuur. Traditionele sociale media zijn op hun retour en de lokale overheid trekt zich terug.

Verdienmodellen vragen tijd om groot te worden te worden en in te slijten. Tijd is een van de belangrijkste grondstoffen van de lokale erfgoedsector. Ik geef het een jaar of vijf tot zes. In 2030 ziet de wereld van de lokale erfgoedsector er volgens mij heel anders uit, dynamisch en met een professionele uitstraling. Toevallig mag ik in hetzelfde jaar met pensioen, ik zie het daarom maar als mijn persoonlijke Agenda-2030 om via ErfgoedCMS™ hieraan mee te werken.

Tekst: Bauke Folkertsma (Reageren? Bel of mail via 06-51151519 of bauke@erfgoedcms.nl)