2024-10-04: Verhaallijnen en het Magnolia-effect
Al maanden loop ik rond met het idee om iets te schrijven over verhalen en verhaallijnen. Deze komen steeds meer in de belangstelling in de erfgoedsector. Zeker als je kijkt naar de lokale erfgoedsector en de mate waarin deze in staat is om verhalen van de “gewone man en vrouw in de straat” op te tekenen.
Al gedurende een lange tijd zijn beleidsmakers zich ervan bewust dat deze verhalen niet verloren mogen gaan. Het verdrag van Faro wordt vaak aangehaald als mijlpaal in deze bewustwording. Al eerder heb ik iets geschreven over dit verdrag en me verbaasd over het feit dat dit verdrag stamt uit 2005. Het is dus bijna 20 jaar oud. Dat geeft te denken.
Terzake, onlangs raakte ik verzeild in een geanimeerd gesprek over de principiële verschillen in erfgoed collectiebeheersystemen en gaandeweg viel het kwartje. Je hebt grofweg twee smaken: beeldbanken met verhalen en verhalenbanken met beelden. Zelf werk ik, zonder het te weten, al jaren aan de laatste categorie.
De vrijwilligers die ik assisteer bij het bouwen van hun lokale erfgoedcollecties schrijven bovenal verhalen. Ik denk aan Easterein, een dorp hier in Friesland in de driehoek Sneek, Bolsward, Franeker. Daar bouwen ze al een paar jaar, van onderop, aan een indrukwekkend dorpsarchief van Easterein. De vrijwilligers voegen hun eigen herinneringen, meestal in de Friese taal, toe aan het dorpsarchief maar interviewen ook mede-dorpsbewoners aan de keukentafel. Oude foto’s, films etc. worden aan het verhaal toegevoegd. Gezichten op de foto’s digitaal gemarkeerd en gelabeld.
Ze hebben inmiddels vele honderden verhalen geschreven of met toestemming overgenomen uit bestaande bronnen zoals een vuistdik boek over het dorp dat al jaren niet meer in de boekwinkel te vinden is. Aan die verhalen hangen duizenden foto’s. Op dit moment worden tientallen 8mm films gedigitaliseerd en die worden op dezelfde manier aan de verhalen toegevoegd. Het werk van de vrijwilligers wordt in en buiten het dorp erg gewaardeerd. Ze ontvangen voldoende donaties via de site om de digitalisering van de 8mm films van te bekostigen.
Het mooie van het systeem van Easterein is dat je verhalen en media zoals foto’s en films aan elkaar kunt koppelen met een simpele muisklik. De fel begeerde verhaallijnen ontstaan eigenlijk als vanzelf.
Voor dit proces van de creatie van verhaallijnen zoek ik een metafoor en de inspiratie komt uit een onverwachte hoek. Hollywood heeft door de jaren heen een aantal films geproduceerd die ogenschijnlijk losstaande verhalen combineren tot een glorieus overkoepelend epos. Persoonlijk vind ik Magnolia uit 1999 een van de beste voorbeelden. (Niet verwonderlijk vanwege de topcast met o.a. Tom Cruise, Julianne Moore en Jason Robards)
Bovenstaande inspiratie krijgt nog een extra lading als je de centrale motieven van de film zoals onmacht en begrip, schuld en vergeving, legt naast de intrinsieke waarde van erfgoedinformatie voor volgende generaties. Om je daar een mening over te vormen zul je de film moeten zien en ervaren. Hij staat vast nog wel ergens op een streamingsdienst. Bol.com heeft er sowieso een ruime voorraad van.
Ik stel alvast voor dat we, bij gebrek aan een beter alternatief, de term “Het Magnolia-effect” gaan gebruiken om het proces van het ongemerkt versmelten van verhalen tot verhaallijnen binnen de erfgoedsector mee aan te duiden.
